Ontmasker de robot

‘Ontmasker de robot’ is een korte, informatieve en vrolijke les voor kinderen vanaf 9 jaar voor in de klas of thuis.

Kletsen met computers | Handleiding voor de leerkracht

Intelligente computers spelen een steeds grotere rol in ons leven. Maar dat merk je niet altijd. Veel bedrijven gebruiken chatrobots en die lijken steeds menselijker.

Tijdens deze les gaan de leerlingen zelf in groepjes van 3 of 4 kinderen een simpele variant van de turingtest uitvoeren. Ze testen echte online chatrobots en spelen er zelf één, zo ontdek je samen hoe je een chatbot kan herkennen en hoe die precies werkt. De les heeft zowel doe als praat opdrachten en is daardoor afwisselend en interactief.

Totaal duur: 1,5 uur.

Introductie
Chatbots leren kennen
Zelf een chatbot zijn
Afronden

Doel van de les

Kinderen begrijpen hoe een chatrobot werkt.
Kinderen begrijpen hoe je een chatrobot kunt herkennen.
Kinderen denken na over het gedachtegoed van Alan Turing, en zijn (morele) vragen over computers.

Voorbereiding

Van te voren kun je een aantal dingen doen:

Lees de handleiding hieronder.
Klik door de slides voor op het digibord.
Probeer de chatbot Billie van Bol.
Bekijk het video fragment van Big Hero 6.
Print de database formulieren

Introductie

Luisteren en praten: klassikale opdracht. Samen bekijken jullie de slide over Alan Turing en denken na over zijn vraag ‘Kan een computer als een mens zijn?’ (zie hieronder voor meer uitleg).
Kijken: klassikale opdracht. Video fragment uit Big Hero 6 over interactie tussen mens en computer.
Praten: klassikale opdracht. Samen bespreken jullie of een computer zelf kan denken. Is dat goed of slecht?

Meer informatie over Alan Turing

Alan Turing was een beroemde computerwetenschapper en wiskundige. Hij is geboren in Engeland en zat daar al jong op kostscholen. Het overlijden van een vriend wekte bij hem de vraag op, of de menselijke geest bij materie hoort (het lichaam), of dat die elders voort kan leven (bijvoorbeeld in een computer programma). Hij vroeg zich af in hoeverre computers op mensen konden (gaan) lijken of hoe (on)wenselijk dat is. Zijn turingtest hoort bij dat onderzoek: in de turingtest moeten proefpersonen proberen uit te vinden of ze met een computer of een mens aan het chatten zijn.

In de Tweede Wereldoorlog werkte Turing met zijn team aan het kraken van de Enigma-Code: de versleuteling die de Duitsers gebruikten voor het versturen van geheime boodschappen. Het succesvolle werk van het Turingteam was bepalend voor het verloop van de oorlog, hun werk heeft veel oorlogsslachtoffers voorkomen.

Na de oorlog overleed Turing vrij jong, hij pleegde zelfmoord vanwege zijn onderdrukte homoseksualiteit.

Meer informatie over Big Hero Six

Big Hero Six is een spannende en grappige film over een zorgrobot en een jongen die vrienden worden. Of kun je geen vrienden zijn met een robot, en doet de robot gewoon zijn werk?

Chatbots leren kennen

Luisteren: klassikale opdracht. Samen bekijken jullie de slides over chatbots en bedenken jullie of je een chatbot kent.
Doen: klassikale opdracht. Via het digibord maken jullie kennis met chatbot Billie van Bol.
Luisteren: klassikale opdracht. Samen bekijken jullie de slides over de werking van chatbots.

Doe opdracht: Chatbots

Je gaat live op het digibord een gesprekje voeren met Billie, de virtuele klantenservice van Bol.com.

Open klantenservice pagina en stel Billie de vraag 'Hoi Billie, gaat het goed?' en kijk met de klas wat het antwoord is dat Billie geeft op de vraag.
Vervolgens klik je nogmaals op de link naar de klantenservice zodat Billie geopend wordt op een nieuw tabblad (dus niet op refresh klikken).
In dit scherm stel je Billie de tweede vraag: 'Hoi Billie, hoe gaat het met je?'.
Vraag de leerlingen wat hen opvalt.

De antwoorden die Billie geeft op de twee vragen zijn verschillend.

Zo kun je aan de leerlingen uitleggen dat Billie de chatbot reageert op bepaalde steekwoorden, dat hij voorgeprogrammeerd is en bepaalde dingen wel en andere dingen niet kan begrijpen. Voor mensen zijn de vragen ongeveer hetzelfde, omdat wij de context begrijpen. Een computer kan alleen heel precies reageren, voor hem zijn de vragen heel verschillend.

Probeer het ook eens met: 'Ik zoek een boek.' en 'Ik wil een boek kopen.'

Zelf een chatbot zijn

Doen:kKlassikale opdracht. Jij als leraar speelt de chatrobot, de leerlingen mogen jou vragen stellen. (Zie ‘Extra uitleg bij de doe-opdrachten’ voor voor meer uitleg.)
Doen: in groepjes van drie of vier. Eén van de leerlingen doet alsof hij/zij een robot is, en de andere twee leerlingen stellen vragen. Vervolgens wordt er binnen de groepjes gerouleerd. (Zie ‘Extra uitleg bij de doe-opdrachten’ voor meer uitleg.)
Praten: klassikale opdracht. Reflectievragen over de voorgaande doe-opdracht.
Extra doe-opdracht: klassikale opdracht. Chatbot Billie zover zien te krijgen dat hij boos wordt of in een loop komt.

Doe opdracht: Chat met jouw juf of meester!

Deze opdracht is een voorbeeld opdracht van wat de leerlingen straks zelf gaan doen in groepjes.

Jij als leraar kruipt in de rol van chatbot. De leerlingen mogen jou vragen stellen. Jij mag de vragen alleen beantwoorden met antwoorden die in de database lijst staan die op het digibord zichtbaar is.

Doe opdracht: Kun jij een robot zijn?

Verdeel de klas in groepjes van drie of vier. Geef per groepje de uitgeprinte databases. In deze groepjes gaan de leerlingen praten over de onderwerpen van de databases. Per persoon mogen zij één database kiezen.

Groepsverdeling

Eén kind speelt de robot en vertelt de vragenstellers wat het onderwerp is waar ze over gaan chatten. De robot mag alleen antwoorden geven die in de gekozen database staan (een A4 met ongeveer 10 specifieke antwoorden en een aantal algemene antwoorden).
Twee kinderen stellen als mens vragen aan de robot over het vastgestelde onderwerp. Deze kinderen beoordelen ook als er fouten worden gemaakt, ze in een loop zitten of als het lang genoeg duurt.

Na een aantal minuten wisselen de kinderen van rol, zodat ze allemaal een keer de robot zijn geweest.

Afronden

Luisteren: klassikale opdracht. Samen bekijken jullie de slide over de turingtest.
Praten: klassikale opdracht. Kom samen tot een conclusie: Kunnen computers zo slim kunnen zijn als een mens?

Meer informatie over de turingtest

Zijn turingtest hoort bij het onderzoek van alan Turing: in de turingtest moeten proefpersonen proberen uit te vinden of ze met een computer of een mens aan het chatten zijn.

Ze starten de test met het chatten met een mens, gedurende de test neemt een computer het gesprek over. Als de ondervrager niet in de gaten heeft dat hij met een computer praat is de computer geslaagd voor de test.

De jaarlijkse Loebner prize is een wedstrijd tussen bouwers van chatbots die aan de turingtest worden onderworpen. De bouwen van de chatbot die het minst te onderscheiden is van een mens wint de geldprijs.

In de klas doorspelen

Kinderen kunnen zelf databases over een bepaald onderwerp schrijven en uitproberen. Die kunnen zo uitgebreid zijn als ze zelf willen.

Thuis doorspelen

Dit is ook een leuk spel om thuis te doen! Je kunt de database lijsten mee geven aan de leerlingen. Een leuke challenge voor onderweg in de auto, of op lange kerstdagen!

Extra (klassikale) opdracht: Ontmasker de chatbot!

Voor extra verdieping van de opdracht kun je de klas uitdagen om Billie de chatbot boos te maken of Billie in een loop te krijgen. Ga nogmaals naar Billie van Bol en laat de leerlingen vragen stellen.